درباره مشکلات مطبوعات محلی یزد

امیرترقی نژاد

تاريخ ارتباطات اجتماعى ايران، در سومين سال سلطنت محمد شاه قاجار، شاهد تأسيس و انتشار نخستين روزنامه فارسى چاپى در ايران بود كه اسم رسمى نداشت؛ ولى به نام "كاغذ اخبار "معروف بود که در روز 25 محرم سال 1253 ق / 1216ش/1837م به مديريت و سردبيرى ميرزا صالح شيرازى در تهران منتشر شد .کاغذ اخبار روزنامه اى بود با خط نستعليق و با چاپ سنگى که به فاصله 215 سال بعد از انتشار اولين روزنامه در لندن در چاپ خانه اى كه از تبريز به تهران انتقال داده شده بود، چاپ شد و دوره زمانى انتشار آن ماهيانه و مدت انتشار آن حدود سه سال به طول انجاميد.اما نخستين روزنامه­ي ­محلي در يزد، "سفينه نجات" است كه در سال 1325 منتشر می شدو اين چنين،"محمدصادق سفينه" به عنوان پدر مطبوعات شهر يزد شناخته شد، شهري كه اكنون بيش از يك قرن سابقه­ي مطبوعاتي دارد.

از آغاز فعاليت روزنامه­نگاري و تولد "سفينه نجات"تا آغاز جنگ جهاني اول، 7 نشريه در يزد منتشر شد و سپس همگي تعطيل شدند.

جالب آنكه از سال 1320 تا 1321 در شهر كوچكي چون يزد، همزمان 52 عنوان نشريه چاپ و توزيع مي شد كه جاي شگفتي دارد.

از سال 1332 تا 1357 نيز مجموعاً 37 نشريه در استان يزد انتشار مي­يافته كه البته اكثراً پس از مدتي تعطيل شده­اند. در سال 1357 فقط سه نشريه­ي "ناصر"، "ملك"، پيام­حق" وجود داشت كه اولي در سال 1359 تعطيل و سومي نيز به سرنوشت اولي دچار گرديد. هفته­نامه "ملك" همچنان فعال و در حال انتشار است و اينك با قدمت 53 سال، تنها نشريه­ي باقي مانده از نشريات قديمي استان يزد است.

بااین مقدمه،باید گفت در حاضر علرغم تعداد کمی وقابل توجه مطبوعات محلی در این استان آنها با مشکلات ونقاط ضعف جدی مواجه اند،به طوریکه یک اشتاد رشته روزنامه نگاری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد از توابع استان یزد براین باور است که نشريات محلي از عدم تناسب ميان تعداد شاغلان و پست هاي تخصصي مورد نيازرنج مي برند و اين وضع منجر به افزايش فشار کار و کاهش بهره وري شده است.

دکتر محمودرضا مرتضوی در گفتگو با خبرنگار ایرنا بااشاره به اینکه مطبوعات محلی استان یزد علي‌رغم قدمت نسبتاً طولاني‌اش هنوز داراي مشكلات اساسي زيادي است،می گوید: كمبود كادر آموزش ديده حرفه‌اي در مطبوعات محلي از جمله مواردي هستند كه برخي را وا مي‌دارد تا بر اين مشكل تأكيد بيشتري بورزند.

وی ادامه داد:پرداخت به چرايي ضعف‌هاي امروز مطبوعات محلي و اهميت بومي‌سازي و هويت‌بخشي با توجه به ترويج فرهنگ وحشتناك دنياي غرب از اهم واجبات فضاي فرهنگي استان ، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان یزد و اهالي مطبوعات است.


این استاد دانشگاه بااشاره به اهمیت نیاز سنجی از مخاطب،اظهارمی دارد:مطبوعات محلی یزد نمي‌دانند مخاطبشان چه نيازها و علايقي دارد و از كدام مطالب، عكس ها و ... آنها لذت مي‌برند و به كدام ستون و صفحه‌اي توجه كمتر يا بيشتري نشان مي‌دهند.
به باور مرتضوی ،نبود تحقيقات در زمينه تحليل محتواي علمي در حوزه فني و تئوريك و عملي از ديگر آسيب‌هاست.
به گزارش ایرنا،اما در نتيجه­گيري پژوهشی كه چند سال پیش در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي استان يزد انجام شده­، آمده است: 92 درصد از روزنامه­نگاران و كارشناسان روابط­عمومي استان بر اين عقيده­اند كه نشريات محلي با فقر و ضعف نيروي آموزش­ديده مواجه هستند و 4 درصد عدم تحمل يكديگر و مشكلات مالكيتي و مديريتي را مؤثر مي­دانند.

همچنين، 52 درصد نشريات استان با سنگين بودن سرمايه­گذاري اوليه و 28 درصد با مشكلات سخت­افزاري مواجه­اند.

فقدان چرخش آزاد اطلاعات نيز مهم­ترين دليل مسائل و مشكلات سياسي نشريات محلي بوده­است كه در اين رابطه از روشن نبودن الگوي نظام مطبوعاتي به عنوان يك شاخص مؤثر نام برده ­شده­است.

در ادامه آمده است: مهم­ترين عامل تهديد كننده­ي مطبوعات محلي فشارهاي اقتصادي است و عدم صداقت در فرايند انتشار خبر و تناقض­گويي، مهم­ترين مواردي است كه در شكل­گيري بي­اعتمادي مخاطبان نسبت به مطالب نشريات محلي مؤثر است.

ولی یافته­های پژوهشی حمیده فرشاد پژوهشگر یزدی که در مورد بررسي نگرش روزنامه­نگاران نسبت به انتشار مطبوعات محلي در شهر يزداست،

نشان می­دهد:با توجه به اینکه امنیت شغلی، عامل مهمی در انتخاب این حرفه توسط افرادو همچنین متخصصااست و همچنین کیفیت مطالب، بسته به وضعیت امنیت شغلی روزنامه­نگاران و احساس این امنیت می­تواند بسیار متفاوت باشد، این پژوهش نشان داد که از دیدگاه 3/27 درصد پاسخگویان امنیت شغلی را کم و 3/27 دیگر نیز آن را تاحدودی عنوان کرده­اند که این جواب­ها نشانگر نداشتن امنیت شغلی روزنامه­نگاران در شهر یزد است.

اخلاق حرفه­اي، يكي ديگر از متغيرهايي است كه بر انتشار مطبوعات اثر مي­گذارد. روزنامه­نگاران مطبوعات محلي به عنوان نماينده مردم و با در اختيار داشتن تريبون رسانه­اي كه بر فرهنگ مردم منطقه­ اثر مي­گذارد بايد با رعابت صداقت، امانت و دقت، اخلاق حرفه­اي را رعايت كنند.

7/52 درصد پاسخگویان، عقیده داشتند اخلاق حرفه­ای تاحدودی رعایت می­شود و در نقطه­ی مقابل آن خیلی کم با 6/3 درصد قرار دارد. به این نتیجه مي­رسیم که روزنامه­نگاران یزدی با اخلاق حرفه­ای آشنایی مطلوبی ندارند.

عامل مؤثر و مهم ديگر بر انتشار مطبوعات، وضعیت اقتصادی است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد: وضعيت اقتصادي روزنامه­نگاران، در پرسش سنجش وضعیت اقتصادی روزنامه­نگاران اکثراً به طیف نامناسب با 9/30 درصد و خیلی نامناسب با 2/29 درصد جواب داده­اند که نشان از وضعیت اقتصادی بد روزنامه­نگاران دارد. در اين صورت روزنامه­نگاران، براي تأمين معيشت خويش ناچارند به حرفه­هاي ديگر روي بياورند و روزنامه­نگاري، شغل اصلي آنها نيست و اين مسأله موجب مي­شود بسياري از اصول حرفه­اي روزنامه­نگاري، زير پا گذاشته شود و از طرفي، با توجه به اينكه بسیاری از روزنامه­نگاران، تحصیلات مرتبط با رشته ارتباطات هم ندارند و در این شرایط که بسیاری از افراد تنها برای شاغل شدن به حرفه­ی روزنامه­نگاری روی می­آورند این وضعیت نامناسب اقتصادی، پیامدهای جبران ناپذیری برای این مطبوعات که اغلب نیز دچار عدم استقلال هستند به وجود می­آورد.

شاید برخی از افراد به ویژه مسئولان با استفاده از همین مسأله، انتظارهای نامناسبی از روزنامه­نگاران داشته­باشندکه این مورد، گاه بدون درنظر گرفتن شأن و جایگاه روزنامه­نگاران انجام می­شود و سازمان­های دولتی هنگام حضور روزنامه­نگاران در نشست­های خبری با وعده و هدایا کوشش می­کنند دیدگاه این افراد را تغییر دهند.

استقلال حرفه­اي در حرفه روزنامه­نگاري به معناي آزادي منطقي روزنامه­نگار در انتخاب موضوع، پردازش و بيان مطلب است. روزنامه­نگاران يزدي، با توجه به طیف پاسخگویان به ترتیب 2/38، 3/27 تا حدودی و زیاد را علامت زده­اند که با توجه به وسعت3/16 درصدی خیلی زیاد می­توان ادعا کرد که روزنامه­نگاران یزدی از استقلال حرفه­ای برخوردارند.

برخي از نشريات، استقلال مالي لازم را ندارند و تنها بر پايه­ي آگهي­هاي دولتي منتشر مي­شوند و تا زماني كه آگهي داده نشود نشريه لنگ است! و از طرفي در اين صورت گاهي مطبوعات به عنوان ابزار سازمان­هاي دولتي استفاده مي­شوند.

5/34 درصد عقیده داشتند میزان وابستگی به آگهی­های دولتی کم و 1/29 درصد نیز عقیده داشتند این میزان، خیلی کم است.

در ادامه اینکه انتشار مطبوعات بر مبناي اصول حرفه­اي روزنامه­نگاري، عنصر ضروري براي بقاي مطبوعات و جذب مخاطب است. در این پژوهش، آمار بیشترین جواب مربوط به گزینه­ تا حدودی با 2/41 درصد و گزینه­ی خیلی کم و کم هر کدام با 4/21 در جایگاه فراوانی دوم قرار دارد. هم چنین گزینه­ی زیاد با 9 نفر موافق معادل 1/16 درصد آمار پاسخگویان را شامل می­شود. این نشان از آن دارد که روزنامه­نگاران با اصول حرفه­ای ناآشنا و آن را در کارهایشان رعایت نمی­کنند.

در ادامه اینکه،تيراژ مطبوعات يكي از نشانه­هاي وجود مخاطب است. 4/36 درصد از پاسخگویان عقیده دارند که میزان تیراژ مطبوعات یزد متوسط است و 3 درصد نیز آن را خیلی پایین دانسته­اند. بنابراین از دیدگاه روزنامه­نگاران میزان تیراژ نامناسب نیست.

نظم، در انتشار مطبوعات، نشان از اوضاع مناسب در ساختار نشريه دارد. همچنين نشريه­اي كه انتشار منظم ندارد يعني مخاطب ندارد! مطبوعاتی­ها ازنظم انتشار مطبوعات نیز تا حدودی رضایت دادند. و بر اساس داده­ها بیشترین آمار مربوط به رنج پاسخگویان طیف تا حدودی با 8/41 درصد می­باشد و کمترین آن با 5/5 درصد مربوط به رنج خیلی کم بوده است.

توزيع، بخش مهمي در بهره­مندي از مطبوعات است. هراندازه توزيع مناسب­تر انجام شود بهره­مندي بهتر اتفاق مي­افتد. 49 درصد از پاسخگویان معتقدند مطبوعات یزد تاحدودی به موقع به دست مردم می­رسد. 3/7 درصد، یعنی کمترین تعداد از پاسخگویان نیز بیان کرده­اند که مطبوعات بسیار به موقع به دست مردم می­رسد.

كمبود خبرهاي توليدي و استفاده­ي بي­شمار از اخبار روابط عمومي­ هاي سازمان­هاي دولتي در مطبوعات، آفتي تازه در مطبوعات محلی یزد است. اين امر، روزنامه­نگاران را از حالت نماينده­ي مردم، به تريبون سازمان­هاي دولتي و مسئولان تبديل مي­كند و نقش نظارتي را از آنها مي­گيرد. همچنين از نظر تخصصي نيز اين نشريات، ارزش آنچناني نخواهند داشت كه خبرهاي نه چندان تازه و جزئي را انتشار مي­دهند.

6/53 درصد معتقدند مطبوعات یزد، زیاد و خیلی زیاد گزارش­های روابط عمومی سازمان­های دولتی را انتشار می­دهند.4/30 درصد نیز بیان کرده­اند که این میزان تاحدودی است.

مطبوعات به عنوان نماينده مردم و همچنين براي ايفاي رسالت حرفه­اي خود و همچنين براي جذب مخاطب، بايد مشكلات مردم را بازتاب دهند. انعكاس مشكلات مردم در مطبوعات محلي یزد: 32 درصد عقیده دارند مطبوعات یزد مشکلات مردم را کم بازتاب می­دهند. 6/28 نیز بیان می­کنند که مطبوعات تاحدودی مشکلات مردم را انتشار می­دهند.

در موردکیفیت محتواي مطبوعات محلي يزد: تاحدودی با فراوانی1/41، خیلی نامناسب 8/21، نامناسب6/19.

این جواب­ها ما را قانع می­سازد که محتوای این روزنامه­ها در سطح نا­مطلوبی قرار دارد و از لحاظ مطالب خواندنی برای خوانندگان نمی­تواند مفید باشد.

یزدفردا

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا